Radyoloji ve Giriþimsel Radyoloji

Taný amaçlý kullanýlan ses dalgalarý, x ýþýnlarý ve diðer görüntüleme metotlarýný kapsayan týp dalýdýr Radyoloji. Yüksek teknoloji ürünü geliþmiþ radyolojik cihazlarý çatýsý altýnda toplayan Radyoloji Bölümü, konusunda uzman hekimleri ve deneyimli yardýmcý personeli ile hastalarýmýza hizmet vermektedir.

Giriþimsel Radyoloji

Radyoloji uzmanlarýmýz; genel radyoloji, ultrasonografi, doppler ultrasonografi, mamografi, manyetik rezonans görüntüleme, panoramik röntgen gibi diagnostik (tanýsal) iþlemlerin yaný sýra giriþimsel iþlemleri de gerçekleþtirmektedir.

Radyoloji Bölümü’nde tüm radyolojik iþlemler, modern ve ileri teknoloji ürünü cihazlarla; acil servis, poliklinik, yoðun bakým, ameliyathane ve yatan hasta bölümlerinin tümünde 7 gün 24 saat aralýksýz yapýlmaktadýr. Tetkik sonuçlarý da en kýsa sürede hazýrlanmakta ve böylece hastalarýmýzýn taný ve tedavi süreci hýzlandýrýlmaktadýr.

Radyoloji Bölümü’nde Kullanýlan Taný ve Tedavi Cihazlarý:

• Ultrasonografi (USG)
• Doppler USG
• Ayrýntýlý gebelik USG
• Mamografi
• Tomografi
• Magnetik Rezonanslý Görüntüleme (MRG)
• Periferik Damarsal Anjiografi (stent balon)
• Biyopsi (Akciðer, Karaciðer, Böbrek, Meme)
• Safra Yollarý Ýþlemleri
• Kemik Dansitometri

ULTRASON (USG) (US)

Ultrasonda radyasyon kullanýlmaz. Gebelerde ve bebeklerde rahatlýkla kullanýlabilir. Cihazdan gönderilen ses dalgalarý, hasta vücudundan yansýdýktan sonra yine ayný cihaz tarafýndan algýlanýr. Yansýma farklýlýklarý organdan organa deðiþir. Bu nedenle farklý yansýmalar, farklý görüntüler verir. Normal yapýlar içindeki bir tümör ya da kist, ses demetlerini farklý yansýttýðý için farklý yapýda gözlenir ve taný konulur.

Görüntü oluþturulmasý sýrasýnda "prob" hasta vücudunda gezdirilirken, altýnda kalan bölümün kesit görüntüleri, hareketli organlar gibi ekranda kayar. US iþlemi, ihtisaslarý süresince US eðitimini alan radyologlarca yapýlmaktadýr.

Ultrason çoðunlukla karaciðer, safra kesesi, pankreas, dalak, böbrekler, mesane, yumurtalýklar ve rahim gibi karýn içi organlarýn görüntülenmesi için kullanýlýr. Bununla birlikte ultrason vücudun tüm organlarýný (Beyin,göz,akciðer,meme, kalça, testis ve prostat gibi) görüntülemek amacý ile kullanýlabilir.

Ultrason çekilmesi için baþvuran hastalarýn en sýk þikâyeti karýn aðrýsýdýr. Karaciðer ve dalak gibi karýn içi organlarýn büyümesi, safra kesesi ve böbrek taþlarý, apandisit, yumurtalýk kistleri ve karýn içindeki tümörler ultrason ile teþhis edilebilen hastalýklardan bazýlarýdýr.

Kadýnlarda yumurtalýk ve rahim karýndan incelenebileceði daha detaylý inceleme için vajene yerleþtirilen özel bir prob kullanýlabilir. Erkeklerde de prostat incelemesi karýndan yapýlabileceði gibi detaylý inceleme makata yerleþtirilen özel bir prob ile yapýlýr. 

Karýn içindeki organlarýn ultrasonu için eriþkinlerde hastanýn 8-12 saat süre ile aç olmasý gerekir.1 aya kadar çocuklarda emzirme süresi kadar, 5 yaþýna kadar çocuklarda 4 saatlik, 10 yaþýna kadar olanlarda 6 saatlik açlýk gereklidir. Ayrýca mesane, yumurtalýklar ve rahmin incelenmesi eðer karýndan yapýlacaksa hastanýn idrarýna sýkýþýk olmasý gerekir. Bunun dýþýnda baþka bir hazýrlýk gerekmez. 

MAMMOGRAFÝ

Mammografi meme dokusunun röntgen ýþýnlarýyla görüntülenmesi iþlemidir. Bu iþlemde genel amaçlý radyoloji tüplerinde deðiþiklikler yapýlarak, hastanýn daha az radyasyon almasý saðlanmaktadýr.

Mammografi ile memenin deðiþik yönlerden görüntüleri alýnýr. Belli yaþtan sonra tarama testi olarak, memede bir kitle ele geldiðinde ya da meme baþýnda herhangi bir akýntý görüldüðünde, meme baþýnýn çekintiye uðramasýnda, meme derisindeki deðiþikliklerde, meme biyopsisinde lokalizasyon amacýyla kullanýlabilir.

Kadýnlarýn 70 yaþýna kadar yüzde 13'ünde meme kanseri riski bulunmaktadýr. Meme kanseri erken teþhis edilmesi halinde büyük oranda tedavi edilebilmektedir. Mammografinin meme kanserinin erken teþhisinde bir tarama testi olarak önemi büyüktür.

Amerikan Kanser Derneði 40 yaþýn üzerinde her yýl mammografi çekilmesini önermektedir.

DOPPLER ULTRASONOGRAFÝ

Doppler Ultrasonografi yöntemi ile bir organýn veya damarýnýn kan akýmý incelenmektedir. Kan akýmýnýn miktarý, akýmý engelleyen yapý varlýðý, akýmýn normal yönde olup olmadýðý deðerlendirilir. Akan kan, kýrmýzý ya da mavi renk þeklinde gözle görülebilir. Akan kanýn miktarý ile ilgili ölçümler yapýlabilir. Bu esnada cihazdan kalp atýþlarýna benzer sesler duyulur. Cihazýn çalýþma prensibi, sesin hareket eden yapýlardan yansýrken frekans deðiþikliði göstermesidir.

Doppler incelemeleri, normal ultrasonografi cihazlarý ile yapýlýr. Ancak bunlarda farklý bilgisayar donanýmý mevcuttur. 
 

• Doppler Ultrasonografi ile: 
• Kol ve bacak damarlarý,
• Karaciðeri besleyen damarlar
• Böbreði besleyen damarlar
• Boyun damarlarý
• Gebelerde, anneye ve fetuse ait damarlar
• Erkeklerde testisleri besleyen damarlar
• Gözü besleyen damarlar;
• Vücudun herhangi bir bölgesinde oluþan bir kitlenen damarlanmasý incelenebilir. 

Doppler Ultrasonografi, Ultrasonografi gibi gibi radyasyon içermeyen bir taný yöntemidir. Ultrason enerjisi (yüksek frekanslý ses) kullanýlýr. Gebelikte uygulanan Doppler incelemelerinin, çocuk doðduktan sonraki davranýþ ve okul baþarýsýna olumsuz etkisi gösterilememiþ, kansere neden olduðu konusunda bir bulgu bugüne kadar ortaya çýkmamýþtýr. 

Ýnceleme sýrasýnda damar içine ilaç verilmemektedir. Ancak, son yýllarda özellikle karýn içindeki gaza baðlý veya herhangi bir nedenle net izlenemeyen damarlarýn incelenmesinde; damarlarý daha ayrýntýlý ortaya çýkaran ve herhangi bir yan etkisi olmayan ilaçlar da kullanýlmaya baþlanmýþtýr. Bunlara "ultrason kontrast maddesi" adý verilmektedir. 

Kol ve bacak damarlarý
Atar ve toplar damarlardaki kireçlenme (damar sertliði) plaklarýna baðlý oluþan darlýk, pýhtý oluþumlarý ve toplar damarlarda yetmezlik (varisler) olup olmadýðýnýn saptanmasýný saðlar. "Üst/alt ekstremite arteriyel ve/veya venöz Doppler" incelemesi adýný alýr.

Karaciðeri besleyen damarlar
Siroz v.b. hastalýklarda karaciðeri besleyen damarlarda meydana gelen deðiþiklikleri incelemek için kullanýlýr. "Portal Doppler" adýný alýr.

Böbreði besleyen damarlar
Diabet, hipertansiyon vb hastalýklarda böbreði besleyen damarlarýn ne düzeyde etkilendiðini saptamak için kullanýlýr. "Renal Doppler" adýný alýr.

Boyun damarlarý
Boyunda, beyine giden ana atar damar ile dallarýnda kireçlenme plaklarýna baðlý oluþan darlýklarý ya da beynin arka kesimini besleyen damarlarýn akým miktarýný saptamak için kullanýlýr. "Karotis ve vertebral sistem Doppler" adýný alýr.

Gebelerde, anneye ve fetuse ait damarlar
Son adet tarihine göre geliþme geriliði þüphesi olan fetüslerde, hipertansiyonu olan gebelerde kan akýmýnýn hýzý ve özelliði incelenerek olasý anomaliler saptanýr. "Obstetrik Doppler" adýný alýr.

Erkeklerde testisleri besleyen damarlar
Testisleri besleyen damarlarda meydana gelen düzensiz geniþlemeler damarlardaki yetmezliðe baðlýdýr ve erkeklerde kýsýrlýðýn önemli bir sebebidir. Bu damarlara yönelik yapýlan incelemede toplar damarlardaki olasý yetmezlik (varisler) saptanabilir. "Skrotal ya da testis Doppleri" adýný alýr.

Gözü besleyen damarlar
Diabet, hipertansiyon vb hastalýklarda göz damarlarýnda meydana gelen deðiþikleri saptar. "Göz Doppleri" adýný alýr.

Vücudun herhangi bir bölgesinde oluþan bir kitlenen damarlanmasý
Bir kitleyi (tümör) besleyen damarlarýn olup olmamasý o kitlenin iyi huylu ya da kötü huylu olduðunu saptamada önemli bir kriterdir. Kitlenin çok kanlanmasý bu kitlenin habis özellik taþýdýðýnýn bir göstergesidir. "Kitleye yönelik Doppler" þeklinde adlandýrýlýr.

BÝLGÝSAYARLI TOMOGRAFÝ 
Bilgisayarlý tomografi x-ýþýný (röntgen) kullanýlarak vücudun incelenen bölgesinin kesitsel görüntüsünü oluþturmaya yönelik radyolojik teþhis yöntemidir.

Bilgisayarlý tomografi diðer x-ýþýn incelemelerine göre bazý avantajlara sahiptir. Özellikle organlarýn, yumuþak doku ve kemiklerin þekil ve yerleþimini oldukça net gösterir.Ayrýca BT incelemeleri hastalýklarýn ayýrýcý tanýsýný yaparak tedavi yöntemlerini deðiþtirmektedir.Diðer görüntüleme yöntemlerinden daha erken ve doðru þekilde birçok hastalýðýn teþhisini saðlamaktadýr. Hastalýklar erken teþhis edildiðinde daha iyi tedavi edildiklerinden, BT bu üstün özellikleriyle doktorlarýn birçok hayat kurtarmasýna yardýmcý olmuþtur.

Ýnceleme rahatsýzlýk verici mi? Herhangi bir tehlikesi var mý?
Ýncelemenin kendisi tamamen aðrýsýzdýr. Ýnceleme sýrasýnda hastadan BT cihazýnýn masasýnda hiç hareket etmeksizin yatmasý istenir. Yapýlacak incelemenin türüne baðlý olarak hastaya kol damarlarýndan kontrast madde enjekte edilebileceði gibi kontrast madde içmesi de istenebilir. Ýncelemenin bu kýsmý hasta için biraz rahatsýzlýk verici olabilir. Kontrast maddeler iyot içerdiði için bazý kiþilerde alerjik reaksiyonlara neden olabilir. Hastanýn inceleme öncesinde teknisyen ya da radyoloða bu tür maddelere karþý daha önce alerjik bir reaksiyon gösterip göstermediðini ve eðer varsa baþka maddelere karþý alerjisini bildirmesi gerekir. Hastaya daha önceden yapýlmýþ bir BT incelemesinde, ÝVP olarak adlandýrýlan böbrek incelemesinde veya anjiografi sýrasýnda kontrast madde verilmiþ olabilir. BT cihazlarý X ýþýnlarýný kullanýr. Hastanýn güvenliði için en iyi þekilde dizayn edilmiþ olup inceleme sýrasýnda maruz kalýnan radyasyon miktarý gerekli en az düzeyde olacak þekilde imal edilmiþtir. X ýþýnlarý anne karnýnda geliþmekte olan fetusa zarar verebileceðinden inceleme hazýrlýðýna baþlamadan evvel hasta hamilelik þüphesi varsa bu konuda doktora veya teknisyene bilgi vermelidir.

Ýncelemeye hazýrlýk için yapýlmasý gerekenler nelerdir?
Ýncelemenin Yapýlacaðý Gün:
Ýnceleme gününde eðer aksi belirtilmezse randevu saatinden 4 saat önce baþlamak üzere katý gýda yenmemelidir. Bununla birlikte kahve, çay, fazla katý olmayan çorbalar ve meyve suyu çok fazla olmamak kaydýyla içilebilir. Katý gýda alýmýnýn sýnýrlanmasý birçok týbbi iþlem öncesinde hastanýn güvenliði için alýnan bir önlemdir. Eðer inceleme abdomene yönelik yapýlacaksa hastanýn 12 saat aç kalmasý gerekmektedir. Bu inceleme için 3 gün önceden itibaren sývý gýdalar alýnmalýdýr. Son gece müshil ve inceleme sabahý ise lavman yapýlýr. Ardýndan incelemenin 4 saat öncesinden itibaren kontrast madde içiren su içirilir. 

MANYETÝK REZONANS GÖRÜNTÜLEME (MRG) (MR)

MRG aðrýsýz ve x-ýþýný gibi zararlý olabilecek araçlar kullanmayan bir taný tekniðidir. Hasta güçlü bir elektromagnet (mýknatýs) içeren bir silindirin içinde yatarken, vücuttaki hidrojen atomlarýnýn enerji salmasýna yol açan radyo dalgalarý gönderilerek iþlem gerçekleþtirilir. 
MRG incelemesi 20 ile 45 dakika arasýnda bir sürede tamamlanýr. Sürenin deðiþkenliði incelenecek olan alanýn yerine ve hastalýk hakkýnda toplanmasý gereken bilgi miktarýna baðlýdýr. 
MRG ile vücuttaki her organý incelemek mümkündür. Kafatasýnýn içine bakýp beyin tümörü aramak, sinir kýlýflarýný inceleyip multiple skleroz bulgularýný araþtýrmak, beyin kanamasý ve eklem rahatsýzlýklarýný deðerlendirmek gibi karýþýk ve zor iþlemler gerçekleþtirilebilir. Ayrýca kaslar, baðlar, kan damarlarý, kalp, karaciðer ve böbrek gibi organlar hastalýk yönünden taranabilir. Gerektiðinde alerjik özellikleri çok az olan kontrast maddeler kullanýlýr. Ayrýca MRG beyin fonksiyonlarý da deðerlendirebildiðinden dolayý, ruhsal bozukluklarýn incelenmesinde de kullanýlabilir. Elde edilen görüntüleri deðerlendiren bir radyolog doktor bilgisayar aracýlýðýyla ek bazý iþlemler yaparak daha detaylý ve farklý bilgiler (3 boyutlu görüntüler, fonksiyonel görüntüler, biyokimyasal incelemeler-spektroskopi, anjiografi görüntüleri) elde edebilir.

Hangi durumlarda yapýlmaz?
Bu üstün görüntüleme teknolojisinin kullanýlamayacaðý hastalar da vardýr ki bunlarýn baþýnda vücudunda metal protez bulunanlar gelir çünkü MRG'nin mýknatýsý bu metalleri yerinden oynatabilir. Bu gibi hastalar arasýnda kalp pili olanlar, beyin ameliyatý ile beyin damarlarýna klips takýlmýþ kiþiler, metal kalp kapakçýklarý olanlar ve iç kulak protezi olanlar yer alýr. Eðer doktorunuz sizden MRG tetkiki isterse onu bu tür metallerin varlýðýndan haberdar etmeyi unutmayýn. Ayrýca kapalý yerlerde kalamayan hastalarda uygulanamamaktadýr. Bu nedenle açýk MR geliþtirilmiþ olup, bu tür hastalar bu cihazlarda görüntülenebilir.

GÝRÝÞÝMSEL RADYOLOJÝ

Giriþimsel radyoloji iþlemleri, radyolog doktor, radyoloji teknisyeni ve hemþireden oluþan ekip tarafýndan gerçekleþtirilir. Bu sayede birçok alanda hastalar, genel anestezi ve cerrahi riskine girmeksizin taný ve tedavi olanaðý bulmuþtur. Giriþimsel radyoloji bölümünce gerçekleþtirilen iþlemler, taný ve tedaviye yöneliktir. Tüm radyolojik giriþimsel iþlemler, ultrasonografi, bilgisayarlý tomografi, floroskopi gibi görüntüleme metodlarý eþliðinde gerçekleþtirilir. 

Genel olarak tüm radyolojik girþimsel iþlemler için, iþlemin bir gün öncesindeki gece yarýsýndan sonra, alýnmasý zorunlu ilaçlar dýþýnda bir þey yenilip içilmemelidir. Eðer bir hastalýk sebebiyle devamlý ilaç kullanýmý ( özellikle kan sulandýrýcý ilaçlar) gerekiyorsa iþlemden önce ilgili hekime danýþýlmalýdýr. Ayrýca kalp hastalýðý ve yüksek tansiyonu olanlarýn radyoloðu uyarmasý gerekir. Ýþlemden önce bazý kan tahlilleri istenir. Bunlar, iþlem sýrasýnda oluþabilecek yan etkilere karþý tedbir almak amacýyla yapýlýr. Ýþlem için gerekli bazý iðne ve yardýmcý cihazlar da önceden reçeteye yazýlarak, hastadan getirmesi istenir. Bazý giriþimsel iþlemlerde iltihap geliþmesi ihtimaline karþý antibiyotik kullanýlabilir. Bu ya iþlemden bir süre önce ya da iþlem sýrasýnda olur. Hangi yöntemin uygulanacaðý önceden hastaya bildirilir ve reçeteye yazýlýr. 

Radyolojik giriþimsel iþlemlerde; tansiyon ölçümü, damar yolu açýlmasý, hastanýn solunum ve dolaþým sistemlerinin takibi yapýlýr. Radyolog önceden elde edilmiþ görüntüler üzerinde gerçekleþtireceði iþlemi planlar. Giriþimsel iþlem yapýlacak bölge, temizliði takiben lokal anestetik maddeler ile uyuþturulur. Bu sýrada hastanýn bilinci açýktýr ancak aðrý hissetmez. 

Riskler: Ýncelemede baþlýca riskler kanama geliþmesi ve lokal anestezik maddeye karþý alerji oluþmasýdýr. Kanama riski için önceden kan tahlili yapýlýr. Kanama açýsýndan riskli olanlara iþlem yapýlmaz veya mutlaka yapýlmasý gerekiyorsa önceden bazý tedbirler alýnýr. Kan tahlilleri normal olan kiþilerde kanama çok nadiren geliþir. Ýþlem sonrasýnda hastanýn kontrol altýnda tutulmasýnýn en belli baþlý nedeni budur. Bu gözlem sýrasýnda kanama geliþecek olursa radyologlar tarafýndan tedbir alýnýr. 

Alerji ihtimaline karþý önceden hastanýn bazý maddelere alerjisi olup olmadýðý sorgulanýr. Buna raðmen alerji geliþmesi durumunda, giriþimsel radyoloji bölümünde hazýr bulunan bazý ilaçlar ve oksijen ile hasta tedavi edilir. 

Giriþimsel iþlemler:
Biyopsiler: Prostat, karaciðer, pankreas, akciðer, böbrek gibi organlardan veya bunlarýn dýþýndaki tümöral oluþumlardan ultrason veya tomografi gibi olanaklar yardýmýyla kesin tanýya ulaþýlabilmesi parça alýnmasý iþlemidir. Parçalar uzun bir iðnenin istenen dokuya yerleþtirilmesiyle alýnýr. Parça alýmý ya 1-2 cm uzunluðunda ince doku þeklinde, ya da hücreler þeklindedir. Ýlkine "tru-cut" biyopsi, ikincisine "ince iðne aspirasyon biyopsisi" adý verilir. Alýnan parçalar patoloji doktoru tarafýndan deðerlendirilir. Deðerlendirme süresi alýnan parçaya ve dokuya göre 1 saat ile 5 gün arasýndadýr. 

Sývý drenajlarý: Görüntüleme eþliðinde özel iðneler ile cilt geçilerek, kist, apse gibi sývý birikimlerinin boþaltýlmasý ve buralara kateter yerleþtirerek sürekli boþalmalarýnýn saðlanmasý iþlemidir. Bu yöntemle böbrek kistleri, kist hidatik gibi bir zamanlar ancak cerrahi yöntemlerle tedavi edilebilen hastalýklar, kolaylýkla ortadan kaldýrýlabilir.

Perkütan nefrostomiler: Böbrek ve idrar yollarýnýn taþ, kitle ve benzeri nedenlerle ani týkanmasý durumlarýnda böbrek fonksiyonlarýn korumak amacýyla ciltten böbreðe kateter yerleþtirerek idrar akýmýnýn böbrekten dýþarýdaki bir idrar torbasýna devamlýlýðýnýn saðlanmasýdýr. 

Biliyer drenaj: Floroskopi eþliðinde ciltten ve karaciðerden geçilerek, iðne yardýmýyla safra yollarýna girilir. Amaç karaciðer, safra yolu, pankreas ve onikiparmak baðýrsaðý kökenli tümörler nedeni ile týkanmýþ ve geniþlemiþ olan safra yollarýnýn safra akýmýnýn devamýný saðlamak amacý ile açýlmasý veya bypass edilmesidir. Bu nedenle safra yollarýnýn açýlmasý amacý ile týkanma bölgesindeki safra yoluna metal boru þeklindeki stent denilen araç konularak safra kanalýnýn açýlmasý ve safra akýmýnýn devamlýlýðý saðlanýr. Eðer bu iþlem baþarýlamazsa safra akýmýnýn devamlýlýðý vücut dýþýndaki bir torbaya safra kanalýna kateter yerleþtirilerek gerçekleþtirilir. Böylece hastanýn geniþlemiþ safra yollarýndan kaynaklanan aðrýsý, sarýlýðý ve kaþýntýsý azalmýþ olur ve tedavi için zaman kazanýlýr. 

Ablasyon iþlemleri: Ýstenmeyen dokularý ortadan kaldýrmak amacýyla uygulanan iþlemlerdir. Görüntüleme eþliðinde kist veya tümör içine ilaç verilmesi veya radyofrekans dalgalarý uygulanmasý sonucu zaman içinde bu bölgedeki hedeflenen hücreler ölecek ve normal vücut dokusu ile yer deðiþtireceklerdir. Karaciðer, prostat ve troid tümörlerinin tedavisinde sýklýkla kullanýlmaktadýr.